"مناره ها سرنیزه های ما ، گنبدها زره سر ما هستند ،
مساجد پادگان ما ، مؤمنان سربازان ما هستند ،
این ارتش الهی منتظر دین ما است ،
الله اکبر، الله اکبر. "
( برگرفته از متن سخنرانی رجب طیب اردوغان، سال ۱۹۹۷)
در اواسط ماه اکتبر سالجاری در رسانه های قرقیزستان خبری منتشر شد مبنی بر اینکه کومانیچ بیک عمور علی یف سفیر قرقیزستان در ترکیه در دیدار با علی ارباش رئیس کمیته امور دینی وابسته به ریاست جمهوری ترکیه از او درخواست نمود مبلغ ۵ میلیون دلار به عنوان کمک در اختیار بنیاد دینی «ایمان» قرقیزستان قرار دهد. همچنین اعلام شد که طرف ترکی قبلا نیز بودجه ای به همین میزان را در قالب حمایت مالی به بنیاد مذکور اختصاص داده بود اما به دلیل عدم دریافت گزارش های مالی از این بنیاد قصد داشت این کمک ها را قطع نماید. انتشار این خبر نارضایتی مردم قرقیزستان را بدنبال داشته است چون به اعتقاد آنان درخواست کمک مالی نشانگر کارآیی پایین و ضعف دستگاه های دولتی قرقیزستان بوده و نیز تاثیر منفی در وجهه و اعتبار بین المللی کشور دارد.
علاوه بر این ؛ آنگونه که ژانار آقایف نماینده پارلمان قرقیزستان می گوید برخی قرقیزها همچنان خاطره بد برخورد سفیر ترکیه با مفتی این کشور در جریان افطاری امسال ماه رمضان را فراموش نکرده اند. در افطاری مذکور چنگیز کامیل فیرات سفیر ترکیه نسبت به حضور ارخان ایناندی رئیس موسسه آموزشی ثبات وابسته به تشکیلات گولن(FETO) که از نظر دولت آنکارا سازمانی تروریستی می باشد؛ اعتراض کرده بود. در این درگیری لفظی و جنجالی سفیر ترکیه خطاب به مفتی قرقیزستان گفته بود:
" در ماه رمضان شما از تروریست ها دعوت می کنید؟ این چه مفتیاتی است؟ من مسجدی ۳۵ میلیون دلاری برای شما ساخته ام و شما مرا در یک جا با تروریست می نشانید. چرا رئیس سازمان فتو را برای این افطاری دعوت کرده اید؟ شما بین ترکیه و تروریست ها باید یکی را انتخاب کنید".
قدرت نرم امپراتوری جدید عثمانی
سفیر ترکیه با چنین ادبیات و لحن شدیدی در واقع به دولت قرقیزستان اولتیماتوم داد و با آن اتمام حجت کرد . این واکنش شدید فیرات تا حدودی قابل توجیه است: ترکیه شریک قدیمی و مهم برای قرقیزستان بوده و هست و این شراکت و همکاری از دیدگاه ترک ها بیشتر به حمایت مالی شباهت دارد. تقریبا بلافاصله پس از ظهور کشوری به نام جمهوری قرقیزستان در نقشه سیاسی جهان؛ آنکارا بطور جدی و فعال وارد حوزه شوروی سابق شد و در جمهوری ها اقدام به تاسیس مدارس و دانشگاه ها و حمایت مالی از آنها نمود. تجار ترک نیز همزمان در حوزه هایی همچون ساخت و ساز و صنایع غذایی و ... به فعالیت و توسعه کار تجاری خود پرداختند. در نتیجه این حضور و فعالیت؛ در جمهوری قرقیزستان ۲ دانشگاه ترکی و شبکه گسترده و بزرگی از مدارس و کالج ها ایجاد شده است که به دلیل داشتن استانداردهای آموزشی بالا در جامعه قرقیز مورد توجه و محبوبیت قرار گرفته اند.
فعالیت های دینی جایگاه ویژه و ممتازی در دکترین و سیاست های ترکیه در قرقیزستان( و برخی دیگر از کشورها ) داشته است. ترکیه در طول این مدت طرح ها و پروژه های کلان دینی همچون احداث و یا حمایت مالی از ساخت مساجد( حرف های سفیر ترکیه خطاب به مفتی قرقیزستان: "من برای شما مسجد ۳۵ میلیون دلاری ساخته ام") ، تربیت روحانیون و حمایت از فعالیت بنیادهای اسلامی را در قرقیزستان اجرا نموده است . ابزار و وسیله اصلی قدرت نرم ترکیه؛ تبلیغ ارزش های اسلامی و کیفیت نظام آموزشی است. در این راستا مدل اسلام ترکی برای قرقیزستان جذابیت بیشتری دارد زیرا در مقایسه با افکار و عقاید سلفی ناشی از کشورهای عربی که در حوزه شوروی سابق شیوع می یابد؛ ملایم تر می باشد. اما در عین حال مدل اسلام ترکی روشی است برای اجرایی نمودن طرح امپراتوری عثمانی جدید که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اغلب به دلیل همین طرح مورد انتقاد قرار می گیرد. در هر حال در کنار ترویج ایده پان ترکیسم، گزاره دینی نیز هادی مهم سیاست های خارجی ترکیه می باشد و اردوغان را به انحراف از مدل سکولار کمال آتا ترک محکوم می کنند.
از این رو مدارس ترکی در برخی از کشورهای شوروی سابق تعطیل گشته و فعالیت سازمان های اسلامی ترکی ممنوع یا محدود شده است.
قرقیزستان گروگان بازی بیگانگان
طی سال های اخیر روابط قرقیزستان و ترکیه با چالش های جدی روبرو بوده است. عدم تمایل بیشکک برای انتقال و واگذاری مدیریت مدارس متعلق به فتح الله گولن به دولت ترکیه از جمله موارد اصلی این اختلافات محسوب می شود. مقامات رسمی ترکیه بارها ضرورت انجام این کار را بمنظور تداوم همکاری های دو کشور مورد اشاره و تاکید قرار داده اند. در مقابل خواست ترکیه؛ اما قرقیزستان تنها به تغییر نام این مدارس از «ثبات» به «ساپات» و درج اعضای وزارت آموزش این کشور در فهرست موسسین مدارس ترکی اکتفا کرده است. ظاهرا همین حد مورد رضایت طرف ترک نبوده و آن را نا کافی می دانند. به همین خاطر اغلب شاهد نارضایتی مقامات رسمی ترکیه هستیم.
تیرگی در روابط دو کشور می تواند در سیاست های دینی ترکیه تاثیر منفی بگذارد. سازمان دولتی «دیانت ترکیه» احداث مساجد، تربیت امامان و ... را در قرقیزستان تامین مالی می نماید.
بنیاد یاد شده ایمان در سال ۲۰۱۴ به منظور مقابله با جریانات دینی رادیکال و اجرایی نمودن سیاست های دینی دولت تاسیس شده بود و طی ۵ سال عمدتا از سوی طرف ترکی تامین مالی می شد. حالا پس از جنجال های دیپلماتیک ترکیه می تواند از اختصاص کمک مالی برای اجرای بسیاری از پروژه های دینی در کشور قرقیزستان صرف نظر نماید. با توجه به اینکه ترکیه حامی اصلی ترویج اسلام در کشور قرقیزستان شده است و در این حوزه حتی از کشورهای قطر و عربستان سعودی برتری دارد، قرقیزستان ممکن است در تامین مالی بنیاد ایمان یا احداث مساجد بزرگ و مدارس دینی با مشکل جدی مواجه شود. از طرف دیگر این واکنش ها ممکن است اقدامات موقت استانبول باشد و به عنوان نوعی مجازات قرقیزستان (به دلیل مسئله مدارس گولن) . احتمالا پس از گذشت زمانی اندک؛ ترکیه مجددا سیاست های دینی خود را در این کشور تقویت خواهد نمود.
منبع :
۲۶.۱۰.۲۰۱۹
نظر شما